چرا چین اقتصاد خود را برای نجات پوتین به خطر نمی‌اندازد؟

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه روز جمعه و هم‌زمان با آغاز بازی‌های المپیک زمستانی پکن، با همتای چینی خود، شی جین پینگ دیدار کرد. براساس گزارش انتشار یافته توسط خبرگزاری دولتی چین، کرملین این دیدار را گرم و سازنده توصیف کرد و رهبران توافق کردند به همکاری‌هاشان عمق بیشتری ببخشند. روسنفت، غول نفتی روسی، اعلام کرد که با افزایش عرضه به چین در یک دهه آینده موافقت کرده است.

پوتین در مقاله‌ای که روز پنجشنبه توسط شین‌هوا منتشر شد، نوشت: «با همکاری یکدیگر خواهیم توانست به رشد اقتصادی با ثباتی دست یابیم... و در برابر خطرات و چالش‌های امروزی بایستیم.»

در صورت حمله روسیه به اوکراین، خطرات پیش‌آمده ممکن است هولناک باشند. البته روسیه انکار کرده است که هیچ قصد و غرض خاصی از این کار در ذهن دارد. اما قانون‌گذاران امریکایی تهدید می‌کنند که در صورتی که روسیه از خط قرمزهایش عبور کند، آنچه را که «مادر تمام تحریم‌ها» می‌خوانند علیه این کشور اعمال خواهند کرد. رهبران اروپایی نیز به همین ترتیب در حال تدارک دیدن مجازات‌هایی هستند که بسیار فراتر از محدودیت‌هایی است که به هنگام الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴ به روسیه اعمال شد.

چین، که تنش‌های خاص خود را با غرب دارد، پیش‌تر حمایت دیپلماتیک خویش را از متحدش ابراز کرده است. شی و پوتین در بیانیه مشترکی که روز جمعه پس از دیدارشان مناشر شد، اعلام کردند که هر دو طرف با «گسترش بیشتر ناتو» مخالف هستند. روسیه هم نگران این است که اوکراین سعی داشته باشد که به این ائتلاف بپیوندد.

کریگ سینگلتون، کارشناس ارشد چین در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها گفت: «تقریباً می‌توان با اطمینان گفت که شی، منافعی راهبردی در حمایت از روسیه دارد.» ضمن آنکه ادامه داد: چین در «اختلاف دائمی» با ایالات‌متحده باقی خواهد ماند. به گفته الکساندر گابویف، کارمند ارشد و رئیس روسیه در برنامه آسیا و اقیانوسیه در مرکز کارنگی مسکو: «در حال حاضر شواهدی وجود دارند دال بر اینکه تنش‌ها با غرب به تعمیق همکاری‌های میان چین و روسیه انجامیده است.» او به معاملات تسلیحاتی، توسعه مشترک تسلیحات و «شمار فزاینده رزمایش‌های مشترک» میان دو قدرت اشاره کرد.

اما معلوم نیست که این موضوع تا چه حد به همکاری اقتصادی عمیق‌تر در مواجهه با تحریم‌های سخت تسری یابد. روسیه برای تجارت عمیقاً به چین وابسته است، در حالی که عکس این موضوع مصداق ندارد. و اقتصاد چین هم در حال حاضر در شرایط متزلزلی قرار دارد و همین امر انگیزه کمتری به شی داده که در صورت بروز بحران نظامی، ثروت کشورش را به هر ترتیبی به مسکو گره بزند.

سینگلتون گفت: اینکه شی به روش‌های دیپلماتیک برای حل بحران رو بیاورد، یک «برد» برای پوتین خواهد بود. چین ممکن است برای تعمیق واقعی روابط اقتصادی‌اش با روسیه (لااقل در آینده نزدیک)، تحت فشار قرار داشته باشد.

روسیه برای تجارت به چین نیاز دارد و این در حالی است که اولویت‌های چین، چیزهای دیگری است.

طبق محاسبات CNN Business، بر مبنای داده‌هایی که از ارقام ۲۰۲۰ و نیز داده‌های گمرک چین به دست آمده است، چین شریک تجاری شماره ۱ روسیه محسوب می‌شود و ۱۶ درصد از ارزش تجارت خارجی آن را به خودش اختصاص می‌دهد. اما برای چین، روسیه اهمیت بسیار کمتری دارد: تجارت دو کشور تنها ۲ درصد از حجم کلی تجارت چین را تشکیل داده و سهم عمده به اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده اختصاص یافته است.

الکس کاپری، محقق بنیاد هینریچ گفت: «پکن باید بسیار محتاطانه به موضوع درگیری ناتو و روسیه ورود کند. روابط اقتصادی کنونی چین با روسیه، خطر بیگانگی بیشتر پکن و واکنش شدید واشنگتن و متحدانش را تضمین نمی‌کند. این موضوع ممکن است دوباره پکن را گیر بیندازد.»

مقامات غربی می‌دانند که خطرات برای چین هم کم نیستند. ماه پیش، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات‌متحده، به پکن هشدار داد که تهاجم به اوکراین «خطرات امنیتی و اقتصادی در مقیاس جهانی» ایجاد می‌کند... خطراتی که می‌تواند به چین نیز آسیب برساند.

اقتصاد چین در حال حاضر با مشکل روبروست... مشکلاتی که ممکن است تعمیق روابط با مسکو را نیز برای پکن دشوارتر کنند. یا حتی ممکن است عمل به وعده‌هایی را ضروری کند که پیش‌تر داده شده است... وعده‌هایی نظیر توافق اخیر برای افزایش تجارت چین و روسیه به ارزش ۲۰۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۴، که تقریباً ۵۰ میلیارد دلار از مقدار کنونی بیشتر است.

صندوق بین‌المللی پول انتظار دارد که اقتصاد چین در سال جاری تنها ۴.۸ درصد رشد داشته باشد؛ یعنی ۸ درصد کمتر از این میزان در سال ۲۰۲۱. بحران املاک و مستغلات و نیز کاهش هزینه‌های مصرف‌کننده، نرخ رشد را پایین می‌آورد.

سینگلتون گفت که تشدید بحران در اوکراین «تقریباً به طور قطع» بازارهای انرژی و فلزات را شوکه کرده و در نتیجه بر اقتصاد جهانی فشار زیادی وارد خواهد آورد. این وضعیت اضطراری، به همراه سیاست سخت‌گیرانه چین جهت مقابله با کووید صفر، «می‌تواند رکود اقتصاد چین را سرعت ببخشد.»

کمک پکن محدودیت‌هایی دارد

به گفته کاپری از بنیاد هینریچ، یک رابطه قوی با چین احتمالاً به جای خنثی کردن تأثیر تحریم‌های غرب بر روسیه، این تأثیرات را کاهش می‌دهد. او افزود که مشکلات دیگری نیز وجود دارند که چین واقعاً کاری در موردشان نمی‌تواند انجام دهد.

به عنوان مثال گزینه هسته‌ای را در نظر بگیرید که می‌تواند به تخریب اقتصاد چین بینجامد. غرب می‌تواند این کشور را از سوئیفت (شبکه‌ای با امنیت بالا که هزاران مؤسسه مالی را در سراسر جهان به هم متصل می‌کند) حذف نماید. اتفاقی که می‌تواند ارتباط روسیه را با سیستم بانکی جهانی به طور کلی قطع نماید.

کاپری با اشاره به این نکته که دلار نقش مهمی در سوئیفت و همچنین در تجارت کالاهایی مانند نفت و گاز که «رگ حیاتی روسیه هستند» دارد، گفت: «یوآن چین آنقدری بین‌المللی نیست که با دلار امریکا قابل رقابت باشد.» تحلیل‌گران گروه اوراسیا هفته پیش در گزارشی نوشتند که پکن می‌تواند تلاش‌های خود را برای ایجاد یک سیستم پرداخت با یوان دو چندان کند... اقدامی که می‌تواند بهش اجازه دهد آزادانه‌تر با کشورهای که از سوی غرب تحریم شده‌اند (بدون استفاده از یورو یا دلار) به تجارت بپردازد. با این حال آنها نوشتند شرکت‌ها در چین و روسیه «هنوز ترجیح می‌دهند که تجارت را به صورت آزادانه و با ارزهای قابل تبدیل انجام دهند.» به این معنا که هر تلاشی برای کاهش نفوذ غرب «بیشتر حالت آرمانی دارد تا که واقعی باشد».

تاریخ این اواخر به نفع روسیه نیست. پس از حمله روسیه به کریمه و الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴، این کشور برای حمایت از چین به دلیل تحریم‌های اقتصادی از آن حمایت کرد. و با وجودی که پکن علناً با این مجازات‌ها مخالفت کرده است و قول داده که روابط اقتصادی را تقویت کند، تلاش‌هایش برای جبران مشکلات روسیه کافی نبوده. براساس آمار رسمی چین، تجارت بین روسیه و چین در سال ۲۰۱۵ نسبت به سال قبل، ۲۹ درصد کاهش داشته. سرمایه‌گذاری مستقیم چین حتی در روسیه نیز دچار آسیب شده است.

براساس مقاله‌ای که یوری سولوویف، معاون بانک VTB، یک مؤسسه مالی بزرگ روسیه در سال ۲۰۱۵ نوشته است، بانکداران روسی از اینکه بانک‌های چینی تمایلی به تجارت با آنها در جهت جلوگیری از نقض تحریم‌ها نداشته‌اند، شکایت کردند.

تحلیل‌گران گروه اوراسیا در گزارش اخیر خود با اشاره به این موضوع که اقتصاد چین حدوداً ۹ برابر از اقتصاد روسیه بزرگ‌تر است، نوشتند: «چین، شریک ارشد روابط دو‎سویه است. این احتمال وجود دارد که پکن بخواهد محاسبات مسکو را به نفع خود تغییر دهد.»

#روزنامه اینترنتی فراز #سایت فراز